"Dar Bölge Seçim Sistemi" Üzerine
Demokrasi denilince temsili demokrasi, temsili demokrasi denilince de seçim anlaşılır. Yani, demokrasinin nabzı seçimlerde atar. Yönetilenlerin yöneticilerini belirlemesiyle sonuçlanan hukuki süreçler ve işlemler, “seçim” olarak ifade edilir.
Kısaca, aynı oy dağılımından farklı milletvekili sayısı dağıtan birbirinden çok değişik formüller ve seçim sistemleri var. Seçim sistemleri genel olarak temsilde adalet ve yönetimde istikrar ilkelerinden hangisine ağırlık verildiği kıstas alınarak “çoğunluk sistemi” ve “orantılı (nisbi) temsil” olarak ikiye ayrılır. İki sitemi birlikte uygulamayı tercih eden seçim teknikleri ise, “karma sistem” olarak gruplandırılmaktadır.
Çoğunluk sisteminde hareket noktası, parlamentoda yeterli çoğunluğu elde eden bir hükümet kurulmasını kolaylaştırmaktır. Dolayısıyla da, temsilde adalet ilkesi yönünden zayıftır. Çoğunluk sistemlerinin kendi içinde farklı tipleri vardır.
“Dar Bölge Çoğunluk” ya da “tek turlu-tek adlı çoğunluk”, İngiliz sistemi olarak da bilinir ve bu sistemde, o seçim çevresinde geçerli oyların basit çoğunluğunu sağlayan aday seçimi kazanmış olur. Bu sistem, partileri seçim ittifaklarına zorlamakta ve oyların iki büyük partiye yönelmesini teşvik etmektedir. Bu sistemde iktidar ve muhalefet partilerinin aldığı oy ile mecliste kazandığı sandalye sayıları arasında oransızlık ortaya çıkarabildiği için “Küp Kanunu (alınan oy oranı A:B ise, çıkardıkları Milletvekili oranı A:B küpü)” olarak ifade edilen soruna yol açabilmektedir.
“Tek adlı iki turlu çoğunluk” ya da Fransız Sisteminde ise, ilk turda herhangi bir adayın salt çoğunluğu sağlayamadığı halde ikinci tur yapılmasını öngörür. Geniş Bölge (Listeli) Çoğunluk sistemlerinde, adaylar parti listeleri şeklinde seçmenlere sunulmakta ve birden çok temsilcinin seçilmesi söz konusu olmaktadır. Aday listesi, kapalı ya da serbest liste şeklinde olabilmektedir. Serbest listede, birden çok adaya oy verilebildiği için bu yönteme “çok isimli seçim” de denilmektedir. Tercihli tek turlu çoğunluk (alternatif Oy) sistemi ile listede yer alan adaylar arasında tercihli oy kullanılabilmektedir.
Çok farklı seçim sistemleri ve teknikleri geliştirilmiştir. Hatta artık, “seçim hukuku” bir alt disiplin olarak kabul görmeye başlamıştır. Seçimlerde neyi amaçladığınıza ve neye öncelik verdiğinize bağlı olarak çok farklı teknikler devreye sokulabilir. Unutulmaması gereken nokta, her derde deva bir seçim sistemi yoktur. Her yöntemin karşılaştırmalı üstünlüğü ve mahsurlu yönleri ülkenin özgün şartları da dikkate alınarak değerlendirme yapılmak zorundadır. Başka bir ifadeyle, uygulanacak seçim sitemi, başta siyasi parti sayısı, iktidar yapısı ve siyasi istikrar denklemleri üzerinde çok hayati etkilere yol açabilmektedir.
